دکتر مُوسِس (Movses) نیسانیان یکی از شهروندان خَیِّر و انساندوست سالهای گذشته ارامنه اراک به شمار میرفت که در این راستا خدمات بس بزرگی از خود به یادگار گذاشته است.
دکتر نیسانیان مردی مهربان، خوش قلب و درستکار بود. وی احترام خاصی به جامعه فرهنگیان داشت. هیچگاه از نیازمندان ویزیت دریافت نمیکرد، حتی داروهای نمونه خود را در اختیار آنان قرار میداد. دکتر نیسانیان یکی از شخصیتهای نامی ارامنه مرسلی ملّی شهر اراک به شمار میرفت که به جامعه ارامنه و مردم با ایمان و قدرشناس شهر اراک خدمات بس ارزندهای ارائه نمود و هنوز پس از سالها مردم شریف و مهماندوست اراک از وی به نیکی یاد میکنند.
مُوسِس در سال ۱۹۰۱ میلادی ( ۱۲۸۰ شمسی ) در آقباک (باشکاله) یکی از شهرهای ارمنستان غربی واقع در ترکیه فعلی به دنیا آمد. وی از کودکی تا نوجوانی در مدرسه ارامنه آن شهر به تحصیل پرداخت.
در سال ۱۹۱۴ میلادی ( ۱۲۹۳ شمسی ) هنگامی که موسس ۱۳ ساله بود، حاکمان عثمانی دست به قتل عام ارامنه باشکاله زدند و پدر و مادر و خویشاوندان موسس همگی کشته شدند.
گروهی از کودکان و نوجوانان ارمنی که اولیای آنان به قتل رسیده بودند و موسس هم جزو آنان بود، تحت حمایت یکی از شیوخ کُرد عثمانی قرار میگیرند و او برای نجات جان آنان، هویّت ارمنی آنان را پنهان نگاه میدارد.
سال بعد موسس به ایران گریخته وارد سلماس میشود . پس از مدتی کوتاه به تبریز رفته و در مدرسه ارامنه تبریز دو سال دیگر به تحصیل ادامه داد ، آنگاه به ایروان ( پایتخت کشور ارمنستان شرقی) عزیمت کرده ، به مدّت سه سال در دانشکده پزشکی آن شهر به تحصیل طبّ مشغول میشود.
موسس سپس عازم کشور فرانسه شد و بقیه تحصیلات پزشکی خود را در دانشکده طبّ دولتی پاریس ادامه داد تا بالاخره با موفقیّت دوره پزشکی را در دانشگاه سوربن پاریس گذراند و به دریافت دکترای پزشکی با درجه عالی نایل گردید.
موسس هنگام تحصیل در پاریس با یک دختر خانم پرستار فرانسوی به نام ژوزفین ازدواج کرد و پس از خاتمه تحصیلات در پاریس به اتفاق او به ایروان بازگشت و از آنجا وارد کشور ایران شده و تابعیّت این کشور را پذیرفت و از آن پس رسماً جزو ایرانیان ارمنی به شمار میآید.
دکتر موسس نیسانیان در سال ۱۳۱۰ شمسی با همسر و فرزندانش به اراک ( سلطان آباد ) آمده و این شهر را برای اقامت و کار برگزید و به مدت سی سال، تا سال ۱۳۴۰ شمسی در اراک ماند. در آن زمان پزشک تحصیل کرده در اراک کم بود و بیشتر طبابت توسط حکیمها انجام میگرفت.
مطّب او در اول خیابان عباس آباد در طبقه دوّم یک خانه اجارهای واقع در روبروی شهرداری فعلی اراک بود.
وی ابتدا خانهای در خیابان عباس آباد نزدیک سهراه ارامنه اجاره کرد و سپس خانهای در نزدیکی پل فرنگی خریداری نمود و در آنجا سکونت گزید.
دکتر نیسانیان مردی بود باهوش و در تشخیص و درمان بیماریهای داخلی و بیماریهای بومی اراک استعدادی شگرف و باورنکردنی داشت، در تمام مدتی که در اراک به کار پزشکی اشتغال داشت، بهترین پزشک بیماریهای داخلی به شمار میرفت، و پزشک دیگری نتوانست نظیر او باشد.
دکتر نیسانیان مردی بود جدی، با نزاکت، تمیز، خوشپوش، با جذبه، جدّی و کم حرف. او کم میخندید، در عین حال بسیار نجیب، حسّاس و دوست داشتنی بود.
دکتر نیسانیان چهار پسر به نامهای گریگور، ویلهلم، ادوارد و آرمن داشت. چون اوقات فراغت خود را بیشتر صرف آموزش و تربیت فرزندانش میکرد، پسران او در مدارس اراک از لحاظ توجّه به درس و تحصیل و از جهت تربیت نمونه بودند.
پسرانش دوره ابتدایی و متوسّطه را در اراک طی کردند . سپس وی به تدریج آنان را برای تحصیلات دانشگاهی به پاریس فرستاد . در آخر همسرش را برای سرپرستی فرزندانش روانه همانجا کرد و خانه بزرگ خود را در نزدیکی پل فرنگی فروخته و به تنهائی در حیاط اجارهای پشت مطّب خود سکونت گزید.
در سال ۱۳۴۰ شمسی دکتر نیسانیان سی سال سکونت خود را در اراک کافی دانست ، به تهران رفت و مطّب خود را در نزدیکی میدان حسن آباد، چهارراه عزیزخان، کوچه امیری دایر کرد.
ایشان پس از یک سال اقامت در تهران، در اثر یک پیش آمد دردناک رانندگی جان باخت. بدین تفصیل که برای مداوای یکی از بیماران خود به بابلسر رفته بود ، در بازگشت از بابلسر به تهران، اتومبیل حامل وی در نزدیکی نور به شدت با کوه تصادف کرده در نتیجه دو سرنشین آن دکتر نیسانیان و یک جوان ارمنی فوت کردند.
بدین ترتیب این طبیب عالی مقام پس از سالها خدمت به جامعه خود و مردم استان مرکزی که به آنان عشق میورزید در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۴۱ هجری شمسی در حالی که شصت و یک سال از عمر پرارزشش نمیگذشت، با کولهباری از عشق و فداکاری