استان مرکزی از جمله استان‌های نخبه پرور کشور است. تعداد مفاخر کشور بیش از ۴۵۰۰ نفر هستند که یک چهارم (۱۱۰۰ نفر) مربوط به استان مرکزی است و این امر نشانگر اهمیت خطه این استان در فرهیخته پروری است از این رو به این استان لقب بهشت مفاخر، سرزمین آفتاب و پایتخت مفاخر و مشاهیر را داده‌اند. از جمله مشاهیر و مفاخر این استان می‌توان به مواد زیر اشاره کرد:
روح‌الله خمینی بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران،
استاد فتحعلی واشقانی فراهانی یکی از بزرگترین خوشنویسان ممتاز معاصر
ابو علی مسکویه، فیلسوف
سید محمد علی میرمومنی استاد خوشنویسی
محمود پورهادی استاد خوشنویسی
سید اسدالله رضوانی فرد استاد خوشنویسی
پروفسور حسابی، پدر علم فیزیک ایران، پدر مهندسی نوین ایران، پدر فرهنگستان ایران، پدر علوم نوین ایران
امیر کبیر،
عباس اقبال آشتیانی نویسنده،
میرزا حسن آشتیانی نماینده میرزا حسن شیرازی در ایران و عامل شکست قرارداد ظالمانه تالبوت در ایران
سلمان ساوجی از بزرگترین قصیده‌سرایان و غزل‌گویان ایران،
ادیب الممالک فراهانی ادیب و شاعر،
میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی صدر اعظم ایران، سیاست‌مدار، ادیب، شخصیت برجسته و تأثیرگذار ایران‌زمین در عرصه حکومت و سیاست و نیز ادب و هنر
فخرالدین عراقی، عارف و شاعر نامدار قرن هفتم هجری
محمدعلی اراکی، استاد سید روح‌الله خمینی و بسیاری از مجتهدین فعلی
ملا احمد نراقی، فقیه شیعی
ملا مهدی نراقی، فقیه شیعی
حاج آقا محسن عراقی،
آقا نورالدین عراقی،
محمد مصدق، نخست‌وزیر ایران
فروغ فرخزاد، شاعر
پروین اعتصامی، شاعر
علی سعیدی، شاعر
حویزی،
محمد رضا درودیان تفرشی نقوسانی، مرجع، محدث و شاعر شیعی
کربلایی کاظم ساروقی، بزرگترین معجزه قرن-حافظ کل قرآن به صورت معجزه آسا
ملا فتحعلی سلطان‌آبادی،
احمد قوام،
قوام‌الدوله، نخست‌وزیر ایران
میرزا یوسف مستوفی الممالک، صدراعظم قاجاریان
محمد خزائلی روشندل نابغه
علی بصیرت‌نژاد پیشکسوت معماری و گچبری سنتی
مشیرالدوله،
علی منصور، دو دوره نخست‌وزیر ایران
وثوق الدوله، برادر قوام السطنه و عامل انعقاد قرارداد ننگین تحت الحمایگی ایران به انگلستان معرف به ۱۹۱۹
محمد استعلامی،
مصطفی چمران،
ابراهیم دهگان،
حبیب‌الله ذوالفنون،
بهاءالدین ساوجی،
ابوالفضل جلیلی،
صابر رهبر،
علی حاتمی،
غلامرضا رمضانی،
بهزاد فراهانی، نویسنده، کارگردان و بازیگر مشهور سینما و تلویزیون
واروژ کریم مسیحی،
حسن مجللی، تعزیه خوان
ذبیح بهروز،
مصطفی‌قلی بیات (صمصام الملک)،
ابوالقاسم سحاب،
یوسف اعتصامی، نویسنده و مترجم- وی پدر پروین اعتصامی است.
سید جلال‌الدین آشتیانی، فیلسوف، عارف و نویسنده – دارنده نشان درجه ۱ دانش جمهوری اسلامی ایران در سال۱۳۸۱
شیخ طبرسی،
عبدالعظیم قریب، بنیان‌گذار دستور زبان فارسی نوین (محمدرضا پهلوی ۷ سال دانش آموز وی بوده‌است)
عبدالکریم قریب، پدر علم زمین‌شناسی در ایران
علی اکبر شهنازی،
محمد قریب، بنیان‌گذار طب اطفال در ایران
پوری بنایی، بازیگر مشهور سینمای ایران
محمد حسن اشتیانی، مجتهد بزرگ، نویسنده کتب مذهبی
رضوان فلاح ، حافظ خردسال بنام قران کریم،ژیمناست حرفه ای، ستاره علمی
احمد قریب، رئیس سابق مرکز پژوهشی سازمان انرژی اتمی ایران
متین دفتری، نخست‌وزیر رضاشاه
آقامحمد فراهانی، وزیر شاه تهماسب اول (صفوی)
آقا علی اکبر فراهانی، بزرگترین موسیقی دان ایرانی در عهد قاجاریه
ژاله فراهانی (عالم تاج قائم مقامی)، شاعره – مادر شاعر معروف (پژمان بختیاری)
رجبعلی منصور سیاست‌مدار و دو دوره نخست‌وزیر ایران، پدر حسنعلی منصور مهندس عباس سحاب پدر علم کارتوگرافی ایران
احمد پارسا بنیان‌گذار دانش گیاه‌شناسی در ایران، بنیان‌گذار موزه علوم طبیعی ایران
پروفسور پروانه وثوق، رئیس هیئت امنای بیمارستان محک وی را «فرشته نجات کودکان سرطانی ایران» و «مادر ترزای ایران» می‌نامیدند
مرتضی‌قلی بیات، سیاست‌مدار و نخست‌وزیر ایران در دوره پهلوی
مهدی مهدوی کیا، فوتبالیست
عیسی خان بهادری، نقاش و هنرمند نامی ایران (استادِ محمود فرشچیان)
بهجت صدر، اولین نقاش نوگرای ایرانی
عبدالله خان دوامی استاد برجسته موسیقی ایرانی که شاگردان نامدار او استادان محمد رضا شجریان، محمد رضا لطفی، محمود کریمی، نصرالله ناصح پور، فاطمه واعظی … می‌باشند زادهٔ روستای طا از توابع اراک است. برخی هنرمندان شهیر استان مرکزی عبارتند از رجب علی نکیسا تفرشی خواننده و استاد نامی آواز آقا علی اکبر و آقا حسینقلی و میرزا عبدالله فراهانی اساتید بی بدیل موسیقی ایرانی و واضع نظام نوین دستگاهی که استادان مسلم هنر موسیقی آقایان شهنازی و عبادی از خاندان ایشان بودند وهمچنین استاد نقاشی جناب سیحون نیز از نوادگان ایشان بودند بهزاد فراهانی، نیکی کریمی، مهرانه مهین ترابی سوسن پرور، پوری بنایی، اکی بنایی، محمدرضا صادقی خواننده توانمند موسیقی کلاسیک، حمید خزایی، محمد گودرزی بازیگر فیلم‌های صمد از جمله هنرمندان عرصه بازیگری و موسیقی استان مرکزی می‌باشند