جاذبه های طبیعی شهرستان اراک :
شهر اراک به سبب آب و هوای کوهستانی با زمستانهای سرد و تابستان های معتدل،دارای چشم اندازهای طبیعی متنوع و جذاب است.از جمله این جاذبه های طبیعی می توان به تالاب و کویر میقان، غار سفید خانی(عین هو)، روستای انجدان همراه با بافت تاریخی و چشمه ها و غارها، چشمه چپقلی، منطقه حفاظت شده هفتاد قله، دره گردو، باغ وحش و پارک جنگلی شهید باهنر و پارک جنگلی شهید رجایی اشاره کرد.
تالاب و کویر میقان ۱-شمال شرقی اراک در دشت فراهان، جاده اراک به فرمهین، دوراهی داوود آباد،۲۰کیلومتری شمال و شمال شرقی اراک، دشت گیاهان قره داغ در ضلع جنوبی جاده نمایان است.
۲-جاده اراک به فرمهین، شهر داوود آباد، روستای ده نمک، جنوب روستا، بعد از عبور از مزارع کشاورزی به دریاچه نمک و کویر میقان می رسیم.
غار سفید خانی(عین هو) در ۱۸ کیلومتری جنوب غربی شهر اراک در کوه سفیدخانی از توابع شهر سنجان
غارهای انجدان در ۳۷ کیلومتری جنوب شرق اراک، روستای انجدان،در دامنه کوه چشمه بین
چشمه چپقلی: اراک، در دامنه شمالی ارتفاعات باغ بر آفتاب در جنوب سه راهی (اراک،ملایر،شازند)
به اعتقاد مردم آب این چشمه برای دفع سنگ کلیه مؤثر است.
منطقه حفاظت شده هفتاد قله: به مساحت ۸۱۱۲۵ هکتاردر فواصل مکانی ۳۰ کیلومتری در شمال خمین، ۱۵ کیلومتری شمال غرب محلات، ۳۵ کیلومتری شمال غرب دلیجان و ۲۵ کیلومتری شرق اراک، جاده اصلی قم-اراک، روستای ابراهیم آباد، روستای شهسواران
دره گردو اراک، جنوب شرقی دامنه کوه های سرخه
باغ وحش و پارک جنگلی شهید باهنر: اراک، اول جاده تهران
پارک جنگلی شهید رجایی: اراک، کیلومتر ۵ جاده فراهان، جنب ندامتگاه
جاذبه های روستایی و روستاهای هدف شهرستان اراک :
جامعه روستایی ایران نه تنها بستر شکوفایی بخش مهمی از میراث گذشته ایران زمین است بلکه خود حافظ سرزمین و جلوه های گوناگون میراث فرهنگی و نشانگر هوش، ذکاوت و سازگاری انسان ایرانی با طبیعت متنوع و گوناگون بوده است. شهر اراک نیز از لحاظ تنوع روستایی در سطح ایران مقام برجسته ای را دارا می باشد. از آن میان می توان به دو روستای هزاوه و انجدان اشاره کرد.
روستای انجدان: از توابع بخش مرکزی شهرستان اراک، در۳۱ کیلومتری جنوب شرقی شهر اراک واقع شده است.
روستای انجدان از سطح دریا ۲۰۰۰ متر ارتفاع دارد.آب و هوای آن گرم و خشک است. مردم این روستا به زبان فارسی صحبت می کنند.مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. غار های انجدان: این منطقه که در اطراف روستای انجدان واقع شده است مجموعه غارهای آسیلی ، میلانون یا کلوچه، طاق رچه، گیوه کیش و شغال دره را در خود جای داده است. چشمه های متعددی در داخل و اطراف روستا جریان دارد.از جمله چشمه آبسرد که در دره ای به همین نام واقع شده است.
چشمه فضل علی و چمن دره : این دو چشمه در دره بید واقع شده که در آن درختان سرسبز بلند گردو و بادام سر به آسمان دارد.
آرامگاه های شاه غریب و شاه قلندر دو تن از پیشوایان فرقه اسماعیلیه: این بناها به لحاظ معماری بسیار جالب و از آثار دوره تیموری و صفویه است . بقعه چهل دختران از آثار دوره صفویه به فرقه اسماعیلیه تعلق دارد.
روستای هزاوه: از توابع بخش مرکزی شهرستان اراک، در ۱۶ کیلومتری شمال غربی شهر اراک قرار دارد. این روستا از شمال شرقی به تپه هزوشن از جنوب به دره مون و دره گهور محدود می شود. روستای هزاوه از سطح دریا ۱۹۵۰ متر ارتفاع دارد. آب و هوای آن در فصول بهار و تابستان معتدل و در زمستان سرد است.آثار تاریخی بجامانده در این روستا به دوره های اشکانی و ایلخانی مربوط می شود. مردم روستای هزاوه به زبان فارسی سخن می گویند. مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. روستای هزاوه از مراکز تولید انگور در استان مرکزی به حساب می آید. تاکستان های انبوه آن در فصل تابستان جذابیت خاصی به این روستا داده است. در داخل روستا، درخت سرو کهنسالی با قدمت بسیار زیاد وجود دارد. آرامگاه شاهزاده احمد از بناهای قدیمی روستاهای هزاوه می باشد. این آرامگاه بر روی بلندترین ناحیه روستا بنا گردیده است. تاریخ ساخت این آرامگاه به دوره ایلخانی مربوط می شود.در دوره صفوی تعمیرات و تغییرات اساسی در آن صورت گرفته است. از دیگر آثار تاریخی هزاوه حمام قدیمی روستا و مسجد شبستان می باشند.
مناطق نمونه گردشگری شهرستان اراک:
مناطق نمونه گردشگری استان به تصویب هیأت محترم وزیران رسیده است.این مناطق دارای قابلیت های گردشگری به لحاظ وجود جاذبه های طبیعی، تاریخی، مذهبی و فرهنگی می باشد. دولت بمنظور افزایش انگیزه برای سرمایه گذاران در صنعت گردشگری و ایجاد تأسیسات مورد نیاز در این حوزه اقدام به ارائه تسهیلات نموده است.این تسهیلات شامل واگذاری اراضی، ارائه تسهیلات بانکی ویژه، تخفیف در صدور مجوزهای مورد نیاز، ایجاد برخی از زیرساختها تا ورودی مناطق نمونه،کمک به اجرای زیرساختها و … می باشد.در شهرستان اراک،منطقه هزاوه،کویرمیقان، منطقه هفتاد قله، کوه سفید خانی (خانه میران) ، دره گردو، تخت سادات کرهرود، تفرجگاه کلاله سنجان بعنوان مناطق نمونه گردشگری معرفی شده و مطالعات اولیه آن انجام شده و درحال واگذاری به سرمایه گذار جهت احداث تأسیسات گردشگری می باشد.
منطقه هزاوه: منطقه گردشگری هزاوه با مساحت ۳۰هکتار در۲۰کیلومتری شمال غربی شهر اراک قراردارد.به سبب وجود چشمه سارهای متعدد همچنین حاصلخیزی و اقلیم مطلوب، زمینه مناسب و مساعدی برای رشدوپرورش انواع درختان میوه دراین منطقه ایجاد شده است.وجود آثاری چون امامزاده سلطان سیداحمد(جد امجد مقام معظم رهبری) مربوط به سده ۸و۹ ه.ق پیشینه تاریخی هزاوه را می نمایاند، خانه منتسب به امیر کبیر، مسجد، حمام و تپه های تاریخی از دیگر آثار موجود در این روستا می باشد.
اقدامات انجام شده:ایجاد زیرساختها شامل راه دسترسی،محوطه سازی و … .
کویر میقان: منطقه گردشگری کویر میقان با مساحت ۵۰۰ هکتار در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی اراک واقع گردیده است..دراین تالاب قریب به ۱۶درصد از پرندگان کشورو۵۲گونه گیاهی زیست می کنند و چاله های جمع آوری نمک دارای قدمت تاریخی می باشد.
اقدامات انجام شده: ایجاد زیرساخت ها شامل راه دسترسی، محوطه سازی و … .
منطقه هفتاد قله: این منطقه با مساحت ۸۲۱۲۵هکتار در ۴۳ کیلومتری اراک، ۱۵ کیلومتری محلات و ۳۰ کیلومتری خمین واقع شده است. وجود بیش از ۷۰کتیبه بر دل کوه متعلق به ۴۰۰سال پیش از میلاد نشان از ارزش زیستگاهی این منطقه دارد. منطقه نمونه گردشگری هفتاد قله با مساحت ۱۰۰۰هکتاردرسال۱۳۵۳ تحت حفاظت محیط زیست درآمده است.
اقدامات انجام شده:ایجاد زیرساخت ها شامل راه دسترسی،محوطه سازی و …
کوه سفیدخانی
(خانه میران): منطقه سفیدخانی با مساحت ۱۰۰هکتار از جمله فضاهایی است که بموجب مطالعات تربیت بدنی استان و اظهارنظر کارشناسان فدراسیون اسکی کشور برای استقرار پاره ای از امکانات زمستانی و تابستانی مناسب تشخیص داده شده است.این محوطه به دلیل نزدیکی به شهر اراک و وجود امکاناتی از قبیل تله لوژ و کانالهای شیبدار( سرسره) برای تفریحات خانوادگی و گذران اوقات فراغت مناسب می باشد. وجود برف در زمستان و دمای مناسب هوا در بهاروتابستان باعث خواهد شد این امکانات در بیشتر اوقات سال مورد استفاده اهالی و بازدید کنندگان استان قرار بگیرد.
اقدامات انجام شده:ایجادزیرساختها شامل راه دسترسی ،محوطه سازی و … .
دره گردو: بامساحت ۱۰۰هکتاردرجنوب شرقی اراک در دامنه های کوه های سرخه واقع شده است.
اقدامات انجام شده:ایجادزیرساختها شامل راه دسترسی، محوطه سازی و … .
تخت سادات کرهرود: بامساحت ۳۰هکتار در ۵ کیلومتری جنوب غربی اراک، و در محدوده شهر کرهرود واقع شده است.
اقدامات انجام شده: ایجادزیرساختها شامل راه دسترسی، محوطه سازی و … .
تفرجگاه کلاله سنجان: منطقه تفرجگاه کلاله سنجان در ۵ کیلومتری غرب اراک واقع شده است.سفره خانه سنتی،هتل دردست ساخت،وسایل بازی و … از امکانات کنونی این تفرجگاه است.
جاذبه های تاریخی، مذهبی ، فرهنگی شهرستان اراک :
شهر اراک به دلیل قرار گیری در مسیر جاده های تاریخی و موقعیت جغرافیایی و ارتباطی با استان های جنوبی و غربی ایران نقش بسیار مهمی را در توسعه تبادلات کالا، تجارت و فرهنگ ها داشته است. بدین سبب بناهای تاریخی، فرهنگی و مذهبی به لحاظ کمی و کیفی نشاندهنده اهمیت و ویژگی خاص این شهرستان است.از جمله این بناها می توان به مجموعه های زیر اشاره کرد:
بازار اراک به همراه کاروانسراها و سراهای متنوع، کلیسای مسروپ، مدرسه امام خمینی(ره)( مدرسه سپهداری)-،مقبره آقا نورالدین عراقی، بنای تاریخی کاروانسرا، امامزاده عبدالله (کودزر)، امامزاده حواخاتون(ع)، مسجد سید ها، امامزاده محمد شهسواران، امامزاده احمد هزاوه، امامزاده ۷۲ تن ساروق، بقعه پیر مراد آباد، امامزادگان سنجان،امامزاده ابراهیم(ع)(مشهدالکوبه)، امامزاده محمد عابد(ع)(مشهد میقان)، منزل تاریخی و موزه صنایع دستی حسن پور، حمام تاریخی چهار فصل- موزه مردم شناسی، موزه سلطان آباد، منزل تاریخی خاکباز، موزه مفاخر.
مجموعه تاریخی بازار اراک : قاجار- اراک، بازار مرکزی.
مدرسه امام خمینی – سپهداری : قاجار – اراک، داخل بافت قدیم شهر، بازار، گذر سپهداری
مقبره آقا نورالدین عراقی: قاجار- اراک، دروازه شهرجرد، درمجاورت پارک شهر
کلیسای مسروپ مقدس: قاجار- اراک خیابان شهید بهشتی، خیابان دکتر چمران(نیسانیان سابق)
بنای تاریخی کاروانسرا: صفوی- جاده اراک-خمین، ۴۰ کیلومتری شرق اراک، روستای کاروانسرا
امامزاده ۷۲ تن ساروق: قرن۶باالحاقات قرن۷- فراهان-۵۰ کیلومتری شمال غرب اراک، روستای ساروق
امامزاده محمد عابد(ع): صفویه- قاجار جاده اراک-فرمهین، ۱۲ کیلومتری شمال اراک، روستای مشهد میقان
امامزاده ابراهیم(ع) صفوی: جاده اراک-فرمهین، روستای مشهدالکوبه در ۴ کیلومتری شمال اراک
امامزاده حواخاتون(ع): سلجوقی- جاده اراک-تهران، روستای موت آباد، ۱۵ کیلومتری شمال شرق اراک
بقعه پیر مراد آباد: سلجوقی: ۱۴ کیلومتری شمال شرق اراک، جاده اراک-فرمهین، دهستان مشهد میقان، ۱ کیلومتری غرب روستای مراد آباد
امامزاده عبدالله (کودزر): ایلخانی- ۳۵ کیلومتری شهر اراک، جاده اراک-خمین، روستای کودزر
جاذبه های گردشگری و طبیعت گردی شهرستان خمین :
رودخانه خمین : این رود از ارتفاعات جنوب غربی و غرب خمین سرچشمه می گیرد. سرشاخه های رود در حوالی شهر خمین به هم می پیوندند سپس با رودخانه غرقاب تشکیل رودخانه لعل (قمرود) رامیدهد و وارد محلات می شود. ساحل رودخانه در زمان پرآبی به عنوان تفرجگاه مردم مورد استفاده قرار می گیرد.
کوه بوجه این کوه در جنوب شهر خمین به شکل مخروطی خود نمایی می کند. کوه بوجه برای مردم خمین فقط یک کوه نیست بلکه مکانی است برای نمایش فرهنگ و آداب و رسوم فرهنگی با ریشه در تاریخ و فرهنگ این سرزمین . داستان های زیادی پیرامون بوجه در بین مردم رایج است و تعدادی از مراسم بومی و آیینی در دامنه آن اجرا می شود . سازمان میراث فرهنگی این منطقه را به عنوان منطقه نمونه به تصویب رساند و با سرمایه گذاری بخش خصوصی تأسیسات گردشگری درآن در حال احداث است. شهرداری خمین نیز بخشی از آن را به صورت پارک و پارک بانوان در آورده که درپرکردن اوقات فراغت شهروندان و گردشگران موثر است.
روستای شهابیه : در ۱۵کیلومتری خمین و در کنار محور ارتباطی خمین به اراک و تهران قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۷۴۰ متر از سطح دریای آزاد است. آب و هوای آن در پاییز و بهار ملایم ودر زمستان سرد است. پیشینه این روستا به دوره پیش از صفویه برمی گردد. نام آن ابتدا «اره » بعدها «امیریه» سپس «شهابیه» و امروز ه به نام «گلدشت شهابیه» معروف است. از جمله محصولات کشاورزی شهابیه می توان به پیاز ،گردو ،بادام و انواع گونه های دیگر نام برد.
روستای ورچه: در ۳۰ کیلومتری شمال غربی خمین و در دامنه کوههای شیرخانی و اوغلان قرار گرفته است.آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و در زمستان سرد و خشک است. این روستا به دلیل برخورداری از آب و هوای معتدل دارای مناظر و جلوه های طبیعی زیبا ، مزارع حاصلخیز و مراتع سرسبز است. دامنه های کوهستانی روستا در زمستان با پوشش برف، زیبا و بسیار جذاب است.
منطقه حفاظت شده الوند: محدوده حفاظت شده حدفاصل دوشهرستان شازند وخمین ازکوه برآفتاب درمحدوده شهرستان خمین شروع ودرمحدوده شهرستان شازند پایان می یابد.
بیشه علی غرب شهر قورچی باشی جنوب محور ارتباطی خمین به شازند.
جاذبه های تاریخی ،مذهبی و فرهنگی شهرستان خمین :
بیت تاریخی حضرت امام خمینی (ره): قاجاریه- خمین – خیابان امام خمینی – خیابان ساحلی
تیمچه بازار: قاجاریه- خمین – بازار
امام زاده اسماعیل : صفویه- محور ارتباطی خمین – محلات ،روستای یوجان
امام زاده محمد مالک : قرن دهم- دهستان رستاق روستای مالک آباد
امام زاده ابوطالب: صفویه- خمین خیابان امام خمینی
امام زاده طیب آباد: قرن ۸ و ۹- خمین بخش کمره – دهستان خرم دشت- روستای طیب آباد
قلعه سالار محتشم (موزه مردم شناسی): قاجاریه- خمین – خ شهید منتظری شمالی – کوچه حکمت
عمارت امیر مفخم بختیاری: قاجاریه- خمین –بخش مرکزی – دهستان صالحان – روستای شهابیه
عمارت حاج جلال لشکر: قاجاریه- خمین جنب قلعه سالار محتشم
پل قدیمی جلماجرد: اوایل قاجاریه- خمین روستای جلماجرد
امام زاده سلیمان و ابوالفتح: جاده ارتباطی خمین الیگودرز – کیلومتر ۳۵ روستای دهنو
امام زاده روستای تهیق: روستای تهیق ۵ کیلومتری شمال غرب شهر خمین جاده ارتباطی خمین به شهر قورچی باشی
امام زاده روستای حشمتیه: روستای حشمتیه جاده ارتباطی خمین – الیگودرز
سنگ نگاره های تیمره: قبل از تاریخ تا سده های اخیر- دره غرقاب ۴۰ کیلومتری جنوب شرق شهر خمین ، حد فاصل روستاهای غرقاب و گلپایگان و قیدوی خمین
گورستان ارامنه قورچی باش : قاجار- غرب شهر قورچی باشی
مسجد جامع خمین: قاجار – بافت قدیم شهرخمین درکنار تیمچه توکلی ودربازار سرپوشیده شهرخمین
امازاده یوجان: صفوی- ۱۸کیلومتری شهر خمین واقع درآبادی یوجان
برج خاندان بیات: قاجار- حاشیه شرقی شهر قورچی باشی
سنگ نگاره های روستای آشناخور: دوره تاریخی جنوب شرق روستای آشناخور
سنگ نگاره های جباده: دوره تاریخی- بخش مرکزی دهستان حمزه لو شرق روستای جباده
جاذبه های طبیعی شهرستان ساوه:
حاشیه رودخانه روستاهای سنگستان و خلیفه کندی واقع در ۷۵ کیلومتری شهر ساوه در بخش نوبران.
کیلومتر ۶۰ تا شهر نوبران،۱۵ کیلومتری شمال غربی نوبران، روستای خلیفه کندی،سنگستان،
غار آقداش: این غار در کوه های شمالی روستای آقداش از دهستان کوهپایه بخش نوبران شهرستان ساوه قرار دارد. این غار دارای آثار و نقوشی از سکونت انسان در عصر کشاورزی است.راه دسترسی تا روستا مناسب وتا غار صعب العبور
حاشیه سد الغدیر: واقع در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی ساوه، کیلومتر ۵ جاده ساوه – همدان (سه راهی سد) ۲۰ کیلومتر به سمت روستای علی آباد بعد از روستای بند چای، سد الغدیر قرار دارد. ،راه دسترسی مناسب
جاذبه طبیعی روستای کهک: واقع در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی ساوه.
راه دسترسی ۴۵ کیلومتر تا شهر غرق آباد، ۵ کیلومتری جنوب شرق غرق آباد(روستای کهک و بالقلو)
باغات انار: محدوده دشت ساوه،راه دسترسی مناسب
طبیعت زیبای بالقلو ساوه ،نوبران،شمال غرب شهر غرق آباد ،راه دسترسی مناسب
مناطق نمونه گردشگری شهرستان ساوه :
روستای آوه در میان راه ساوه به قم واقع شده است.قرار گرفتن در این محدوده و توجه به حاصلخیزی دشت وسیع آن باعث شده است که از دیرباز این منطقه به عنوان یکی از مناطق تاریخی ایران شناخته شود.محوطه تاریخی آوه در شمال این روستا با ۲۲۰هکتار عرصه بزرگترین محوطه تاریخی استان به حساب می آید. این محوطه دارای شواهدی از سکونت بشری از هزاره چهارم قبل از میلاد تا پایان دوره ایلخانی است.در کنار محوطه یاد شده امامزاده فضل بن سلیمان از یادمان های تاریخی دوره سلجوقی و بنای کاروانسرای شاه عباسی مربوط به دوره صفوی قرار دارد.این عوامل در کنار هم این امکان را فراهم ساخته تا روستای آوه و مناطقی از شهرستان ساوه را بتوان در زمره مناطق نمونه گردشگری استان قرار داد.
روستای آوه: آوه از توابع بخش مرکزی شهرستان ساوه است. این روستا از جنوب به کوه قدمگاه و از غرب به کوه پلنگ محدود می شود. آب و هوایی گرم و خشک دارد.در کتاب مرآت البلدان ساخت شهر تاریخی آوه به اردشیر بابکان نسبت داده شده است.تپه باستانی، آب انبار قدیمی، کاروانسرای صفوی و آرامگاه امامزاده فضل بن سلیمان قدمت تاریخی این روستا را نشان می دهد. مردم روستای آوه به زبان ترکی سخن می گویند.مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.
قیزقلعه: قیزقلعه یا قلعه دختر در ۲۳ کیلومتری جنوب غربی ساوه و مجاورروستای قیزقلعه برروی صخره ای بلند قرار دارد.قسمتی از بنا در صخره تعبیه شده است و از آن با نام دژ یا قلعه یاد می شود. محوطه و فضای طبیعی و کوهستانی آن به همراه چشمه ای زیبا فضایی مناسب جهت ورزش های کوهنوردی و جذب گردشگران است.
حوزه الغدیر: حوزه الغدیر به وسعت ۳۰ هکتار از جمله مناطق گردشگری در شهرستان ساوه است که فاصله آن تا مرکز استان ۱۷۵ کیلومتر و تا مرکز شهرستان ۱۵ کیلومتر است.
جاذبه های تاریخی ، مذهبی و فرهنگی شهرستان ساوه :
از آن جاییکه شهر ساوه بر سر راه های مهم و باستانی قرار داشته و پایتخت ها و مناطق مهم را به یکدیگر وصل می نموده و زمانی نیز بخشی ازجاده مهم ابریشم به حساب می آمده است از اهمیت بسزایی برخورداربوده است . وجودکاروانسراها و پل های متعدد در این شهرستان نشان از نقش عظیم اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی این شهر در زمانهای مختلف بوده است. بدین جهت سیاحان و مستشرقین بسیاری از جمله مارکوپولو از این منطقه دیدن کرده اند و در نوشته های خود به آن اشاره کرده اند .از میان آثاری که نشان از عمق هنر و فضای معماری و فرهنگی هر زمانی است مساجد آن دوره را می توان نام برد. مسجد در دوره اسلامی مرکز و محور اصلی هر منطقه بوده است. و صاحبان هنر سعی می کردند که تمام هنر و خلاقیت خود را در بنای آن به کار ببرند . از این جهت توجه به معماری و هنر مساجد می تواند به فهم بسیاری ازمسائل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی درازمنه های مختلف بپردازد.
مسجد جامع در جنوب شهر ساوه و در سمت چپ خیابان سلمان ساوجی قرار دارد . بنای این مسجد را باید بخشی از یک مجموعه معماری شامل بناهای مذهبی، فرهنگی ، اقتصادی به شمار آورد که بی تردید آثار ویرانه های سایر بخش ها را در کنار و اطراف آن جستجو کرد. بنایی با این شکوه و عظمت قطعا نمی توانسته بدون ارتباط و پیوستگی با بناهای همجوار خود چون آب انبار، حمام ، و کاروانسرا و راسته بازار باشد.
در رابطه باقدمت و سابقه تاریخی این مجموعه به طور روشن و یقین نمی توان اظهار نظر کرد.بنا بر آنچه مهندس محمد مهریار در مقاله سیر تحول معماری در مسجد جامع ساوه می آورد « معرفی هویت و قدمت بنای مسجد جامع موکول به کاوش های باستان شناسی در باغ شمالی مسجد و تکمیل اطلاعات از طرح معماری کامل آن است. » بنای این مسجد با توجه به مصالح و سبک شناسی دارای چند دوره ساخت بوده که در دوران مختلف به ویژه سلجوقی ، ایلخانی و صفویه به بنای اولیه اضافه شده است. مسجد اولیه از نوع شبستانی بوده که در اطراف ، حیاطی مستطیلی داشته و با توجه به خشت های بزرگ که در گنبد خانه و سمت غربی مسجد به کار رفته به نظر می رسد مربوط به اوایل دوره اسلامی بوده و سپس بر روی آن در دوره سلجوقی مسجدی آجری ساخته شده است. بنای فعلی از صحن مرکزی که در اطراف آن دو ایوان گنبد خانه و شبستان های ضلع شرقی و شمالی قرار دارند تشکیل شده و در آنها از آجر خشت و ملات گچ و گل به عنوان مصالح استفاده شده است. درون گنبد خانه یک محراب گچبری شده وجود دارد که با نقش گره های هندسی و کتیبه های تزیین شده و آیات قرآنی در دو ردیف محراب را در بر گرفته اند دور تا دور گنبد خانه ازاره ای قرار دارد که با کاشی شش ضلعی به رنگ فیروزه ای در درون قاب هایی به رنگ سیاه اجرا شده است . همچنین تعدادی محراب گچ بری شده رنگی و ساده بر روی ستون ها وجود دارد که در دوره های ایلخانی و صفوی به آن افزوده شده است. در کتیبه های ایوان جنوبی و گنبد خانه معماران بنا، استاد میر احمد بن میر حاج بنای قمی، استاد جمال بن جمال الدین قمی و استاد عبدا.. کاشی کار معرفی شده اند. مسجد جامع ساوه را از نظر معماری و هنر به کار رفته در ان می توان با مساجد قدیمی موجود در شهریزد و شوش مقایسه کرد.
مسجد جامع ساوه پیش از اسلام،سلجوقی،صفوی ساوه-خ سلمان ساوجی
مسجد سرخ(انقلاب) صفویه،قاجار- ساوه-میدان انقلاب
قیزقلعه: سلجوقی،ایلخانی،صفوی- ساوه،روستای قیزقلعه،۲۵کیلومتری جنوب غربی ساوه
پل سرخده صفویه- شمال غرب سرخده،در ۱۵ کیلومتری جنوب شهر ساوه
قلعه آردمین: قاجار- در ۵۶ کیلومتری جاده ساوه- همدان در سه راهی غرق آباد جاده خاکی به سمت شمال جدا می شود. انتهای این جاده دهکده ای باصفا و سرسبز وجود دارد. در میان این آبادی و داخل بافت مسکونی و باغ ها بنایی عظیم خودنمایی می کند که اهالی به آن قلعه آردمین می گویند.
آب انبار باغ شیخ: اواخر زندیه- ساوه،بخش مرکزی،دهستان طراز ناهید،روستای باغ شیخ
آب انبار شاه عباس: صفویه- قاجار – ساوه، بخش مرکزی،دهستان قره چای، روستای لالائین
بقعه اشموئیل پیغمبر قرن ۸ و ۱۰ – قریه پیغمبریه بخش خرقان
مقبره سید اسحاق: قرن ۷ – جنوب شهر ساوه،ورودی شهر از طرف جاده قدیم قم-ساوه
کاروانسرای آوه : صفویه – ۳۰ کیلومتری جنوب شرق شهر ساوه، روستای آوه
امامزاده سید هارون: قرن ۷و۸ – جاده ارتباطی طراز ناهید
جاذبه های طبیعی و مناطق نمونه گردشگری شهرستان کمیجان :
در شهرستان کمیجان روستای تاریخی وفس به عنوان روستای نمو نه و هدف گردشگری انتخاب شده است. کوچه باغهای پیچ در پیچ با درختان سایه دار جلوه بسیار زیبایی به روستا بخشیده است. این روستا همچنین منطقه نمونه گردشگری و مستعد سرمایه گذاری نیز محسوب می شود زیرا چشم اندازهای طبیعی و کوهستانی آن مورد توجه گردشگران بسیاری است. مردم این روستا عمدتاً تات زبان هستند.
از دیگر روستاهای این شهرستان اسفندان است. این روستا در دهستان اسفندان بخش مرکزی در کنار جاده اصلی مواصلاتی اراک به کمیجان قرار دارد فاصله این روستا با مرکز شهرستان ۱۲ کیلومتر است.
قلعه معروف بهادری که از جاذبه های تاریخی شهرستان در این روستا قرار دارد.
از دیگر روستاها با جاذبه های گردشگری روستای آقچه کهریز که قلعه محل زندگی و نقاش خانه عیسی خان بهادری ایرانی در آن واقع است.
روستای وفس: روستای و فس از توابع بخش مرکزی شهرستان کمیجان در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی شهر کمیجان قرار دارد. ابراهیم دهگان در مورد وفس می نویسد: وفس نام یکی از بخش های تابعه اراک و خود ده مرکزی آن نیز به نام وفس نامیده می شود و در محیط خود شارستانی است محصور به کوههای مرتفع. با توجه به متون اوستایی و پهلوی و سبک شناسی بهار، گویش زبان تاتی این منطقه بنا بر نظر زبان شناسان شاخه ای از زبان مادی است و از آنجا که در زبان های ایرانی تبدیل حروف معمول بوده است می توان احتمال داد که همان کلمه ویس VIS اوستایی، پهلوی تبدیل به وفس شده است. کلمه ویس به معنی عشیره تبار و منطقه مسکونی دهکده است. در هر صورت می توان گفت که وفس تحریف شده یا دگرگون شده و ویس VIS اوستایی به معنی دهکده و روستا است.
این روستا از شمال غرب به کوه قلعه گیری و از جنوب شرقی به کوه دزلی محدود می شود . ارتفاع وفس از سطح دریا ۲۲۰۰ متر است. آب و هوای آن معتدل و کوهستانی است. بناهای زیارتگاهی امامزاده یحیی و امامزاده اسماعیل و امامزاده شاهزاده حسین در روستای وفس، نشانه های قدمت تاریخی این روستا است .
روستای وفس از روستاهای ییلاقی استان مرکزی است چشم اندازهای طبیعی و قابلیت های ورزش های کوهستانی آن مورد توجه گردشگران است.
مردم روستای وفس به زبان تاتی سخن می گویند. مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.
دره سرسبز طرلان کمیجان، بخش میلاجرد، دهستان اسفندان خسروبیگ، روستاهای طرلان و سیجان
حاشیه سد یاس بلاغ : کمیجان، بخش مرکزی دهستان اسفندان، ۵ کیلومتر فاصله از محور اصلی اراک، کمیجان
حاشیه خاکی میدانک: کمیجان، بخش مرکزی دهستان خنجین، بین روستاهای عود آغاخ، قرک، کمیجان
قلعه عیسی خان بهادری: کمیجان – بخش میلاجرد – روستای آقچه کهریز
جاذبه های تاریخی و فرهنگی شهرستان کمیجان :
بافت قدیمی و تاریخی روستای وفس: کمیجان، دهستان اسفندان ، روستای وفس
امامزاده شاهزاده حسین وفس معاصر: کمیجان، بخش مرکزی دهستان اسفندان، بالای روستای وفس، بالای کوه مشرف به وفس
قلعه خاندان بهادری قاجار: کمیجان، بخش مرکزی – روستای اسفندان
مناطق نمونه گردشگری و جاذبه های طبیعی شهرستان تفرش :
مناطق نمونه گردشگری شهرستان تفرش عبارتند از کوی باران، منطقه خانک و روستای هدف شهرستان تفرش روستای سرآبادان است که در ۲۵ کیلومتری شمال شرقی شهر تفرش قرار دارد.
از جاذبه های طبیعی تفرش، دره های مصفا و خوش آب و هوای آن است. این دره ها در سطح منطقه تفرش متعدد بوده و هر جا نامی بر آن نهاده اند نظیر دره ویژه، بدر، فرک، وستان. این منطقه به سبب وجود درختان بادام و انواع میوه و گردو بیشه ای مصنوعی را می ماند که زیر پوشش سفیدی از شکوفهای درختان بادام منظره کم نظیررا ترسیم می کند. آب و هوای مناسب، معتدل و مفرح فصول بهار و تابستان از دیگر ویژگیهای طبیعی جذاب منطقه تفرش به حساب می آید۰ در تپه گیان در مسیر ساوه – تفرش، تغییر آب و هوای گرم به هوای معتدل به خوبی احساس می شود و با چمن زارها و درختان بید تفرجگاه بسیار مناسبی را به وجود می آورد.
روستای سرآبادان: از توابع بخش مرکزی شهرستان تفرش در ۲۵ کیلومتری شمال شرقی شهر تفرش قرارداد. این روستا از شمال غربی به کوه پیر و از شرق به شانک کوه و از جنوب به کوه پال میل محدود می شود. شهرستان تفرش یکی از شهرهای تاریخی و با سابقه استان مرکزی است.
روستای سرآبادان با توجه به موقعیت آن، که در حومه شهر تفرش استقرار یافته یکی از همان روستاهای بسیار قدیمی است و پیشینه تاریخی نسبتا طولانی دارد. مردم روستای سرآبادان به زبان فارسی سخن می گویند. مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. پوشش گیاهی دشت های اطراف روستا، باغات میوه و حیات جانوری از جاذبه های طبیعی روستاست
از ویژگیهای فرهنگی این روستا می توان به برگزاری مراسم جشن کوسه، جشن سده، و تخم مرغ بازی اشاره کرد.
روستای خانک: با فاصله ۳۵ کیلومتری از مرکز شهر قرار گرفته است .مسیر منتهی به روستا با جاذبه های فراوان طبیعی، زیباییهای منحصر به فردی را به نمایش می‌گذارد۰ روستا با بافت زیبایی به رنگ قهوه‌ای در میان انبوهی از درختان گردو جلوه دیدنی دارد۰ کاروانسرای سنگی روستا از قدمت روستا نشان دارد.راه دسترسی : خانک جاده فرازان- جلایر
منطقه کوی باران: تا مرکز شهرستان حدود ۱۰ کیلومتر فاصله دارد منطقه کریان تفرش با وسعت ۵ هکتار از جمله جاذب گردشگری شهرستان تفرش می باشد. کوی باران: تفرش، جاده بازرجان – رودبار، روستای کریان
آب معدنی گراو: چشمه گراو به فاصله ۵ کیلومتری شهرستان تفرش بین دو روستای کبوران وطرلان واقع گردیده است .آب این چشمه معدنی و دارای خواص درمانی است .گراو متشکل از چند قسمت در سطح زمین است که از آن جا به حالت جوشش از سطح زمین خارج شده و در یک قسمت نیز آب همراه گاز کربنیک فراوان از منفذی خارج می شود. آثار به جا مانده در اطراف چشمه ((یک چهار دیواری))، نشان می دهد که به طور گسترده به عنوان حمام از آن استفاده می شده است ۰آب گراو تفرش آب معدنی کربناته مخلوط است که به نسبت تقریبا مساوی یونهای سدیم و کلسیم در آن یافت می شود.
رودخانه تفرش: ( آب کمر) این رودخانه از بلندی های گیان و عبدا … سرچشمه گرفته که در گذر از مناطق مختلف آنرا به اسامی محل چون خلجان و آب کمر می نامند ۰این رودخانه از شمال خاوری بازرجان و دادغان و غرالدین گذشته و در جلایر با رودخانه قره چای یکی می شود.
غار علی خورند: در فاصله ۵۰۰ متری روستای کوهین واقع شده است
سد کشه: تفرش، بخش مرکزی،دهستان کوه پناه، کنار جاده ارتباطی فرمهین به تفرش
پارک حکیم نظامی: تفرش
چاه آب فشان: تفرش
آبشار قطره باران: تفرش، بخش مرکزی،دهستان بازرجان روستای کریان
جاذبه های تاریخی ، مذهبی و فرهنگی:
مسجد ششناو: قاجار تفرش، محله فم
آب انبار بلور: قاجار- تفرش، محله فم، کوچه بلور
تکیه زاغرم: صفوی، قاجار- تفرش،محله زاعزم
قلعه حیدری: قاجار- سه کیلومتر شمال شرق فرمهین در کنار محور ارتباطی فرمهین به آشتیان تفرش
آرامگاه امامزاده محمد (ع): صفوی- تفرش، محله فم، میدان باغ ملی
خانه عباسقلی خان میر پنچ: قاجار- تفرش محله زاغرم
امامزاده سر آبادان: اسلامی- بخش مرکزی روستای سرآبادان
امامزاده اسماعیل روستای فسیجان: اسلامی- بخش مرکزی، روستای فسیجان
امامزاده شاهوارق: صفوی- بخش مرکزی، دهستان کوه پناه روستای شاهوارق
بقعه امامزاده مهدی ملقب به ابوالعلی: صفوی- مرکز شهر تفر ش
جاذبه های طبیعی و مناطق نمونه گردشگری شهرستان محلات :
چشمه آب معدنی
آبگرم محلات: در شمال شرقی محلات و در دامنه ارتفاعات ۱۶۳۵ متری کوه خورزن مجموعه ای از چشمه های طبیعی آبگرم و معدنی با آبدهی بالا قرار دارد که از اعماق زمین بادرجه حرارت حداقل ۵۰ درجه سانتیگراد به سطح زمین جاری می شود . این آبها که از روی موادمذاب داخل زمین همراه با گازهای عمدتاً گوگردی به سطح زمین می آید دارای خواص مختلف طبی و درمانی می باشد آب این چشمه دارای ترکیبات سولفات کلسیک و ازته است و برای درمان بیماریهای نقرس، کبدی، کلیوی، صفراوی و دستگاه گوارش مورد استفاده قرارمی گیرد همچنین در گذشته برای درمان کچلی و امراض پوستی استفاده می شده است. در کتاب تاریخ و جغرافیایی قم آمده است: هر کس را که بیماری وعلتی سرد باشد چون خود را بدین آب شوید به قدرت خدای عزوجل شفا یابد.
مجموعه آب درمانی محلات دارای امکانات بهداشتی ، استخر و حمام های خصوصی مجهز به وان های شستشو ، رستوران، کافی شاپ و اقامتگاه مناسب برای گردشگران داخلی و خارجی است. منطقه آبگرم محلات در فاصله ۲۵ کیلومتری تا مرکز شهرستان واقع شده است .
راه دسترسی : جاده محلات به دودهک، کیلومتر ۱۵ ، مجموعه آبهای محلات.
سرچشمه محلات : یکی از چشمه های پر آب طبیعی استان مرکزی سرچشمه محلات است که در شمال این شهر در دامنه رشته کوه هفتاد قله قرار دارد. مورخان عامل وجودی محلات را آب این چشمه می دانند. با توجه به اینکه این سرچشمه در بلندترین نقطه شهری محلات قرار گرفته مکانی بسیار مناسب و خوش آب و هوای را برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم نموده است . وجود درختان چنار کهن ، صخره های تراشیده شده و مکانهای زیبا در کنار آب سرچشمه که در داخل آبنماها و پارک تفریحی جاری است ، مناظر دلنشینی را برای علاقه مندان به طبیت و تفریح ایجاد کرده است . در مجموعه سرچشمه امکانات جدیدی از قبیل اقامتگاه ، استراحتگاه ، رستوران ، کافی شاپ، سفره خانه سنتی ، شهربازی مرکز فروش گل وگیاه ، مرکزنمایشگاهی و سکوهایی جهت نصب چادر و کمپنیک ساخته شده است . این منطقه در مساحت ۱۰۰ هکتاری جزء مناطق نمونه گردشگری قرار گرفته است .
روستای خورهه: روستای خورهه از بخش مرکزی شهرستان محلات در شمال شرقی شهر محلات قرار دارد. این روستا از غرب به کوه سوراخ گاو و از جنوب به کوه خور زرین محدود می شود . روستای خورهه در محدوده کوهستانی شمال شهر محلات استقرار یافته است. آب و هوای آن در بهار و پاییز ملایم و مطبوع و در تابستان گرم و در زمستان سردو خشک است. معدن سنگ ساختمان در ۳ کیلومتری روستا واقع شده و رودخانه فصلی خورهه از نزدیکی روستا عبور می کند. معبر منسوب به دوره سلوکی، پل و کاروانسرای صفوی از آثار مهم است . مردم روستای خورهه به زبان فارسی سخن می گویند. مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.
روستای خورهه در ناحیه مرتفعی واقع شده و مناظر وچشم اندازهای کم نظیری دارد. آب و هوای تمیز طبیعت سر سبز، معماری زیبای روستایی و آثار تاریخی کهن موجب گردیده تا هر سال عده کثری از گردشگران به این روستا سفر نمایند.
مناطق دیدنی آن شامل غار شاه بلبل ، غار تاریخی سوراخ گاو ، ، بنای باستانی معبدو میل هایی منسوب به دوره سلوکی ، امامزاده خورهه اشاره کرد. محوطه اشکانی و معروف خورهه در کنار روستای خورهه جاذبه ای طبیعی و تاریخی را رقم زده است که سبب گردیده این منطقه جزء مناطق نمونه گردشگری قرار گیرد.
جاذبه های تاریخی ، مذهبی و فرهنگی شهرستان محلات :
بندوپل نیم ور: ساسانی- در یازده کیلومتری غرب شهر نیمور و از توابع شهرستان محلات و در منتهی الیه حد غربی روستای باقرآباد قرار دارد. پل نیم ور برروی رود لعل وار از مهمترین رودخانه های استان مرکزی احداث شده و از اعجاب انگیز ترین نمونه های معماری مرزوبوم کهن ایرانی است.
یخچال نیم ور: اسلامی (قاجار)- این یخچال در شهر نیم ور قراردارد و دارای گنبد مخروطی بلندی است که در قسمت پایه بسیار ضخیم ساخته شده و در قسمتهای بالاتر به تدریج از ضخامت آن کاسته و بزرگی پیرامون آن نیز کاهش می یابد.
ستونهای سنگی خورهه
اشکانی – در شمال شرق محلات درمجاورت روستای خورهه حفاریهای باستانشناسی در خورهه در تابستان ۱۹۵۵ میلادی به عمل آمد اداره باستانشناسی تصمیم به انجام این حفاری گرفت تا ساختمان آنرا آشکار سازد. در این کاوش تعدادی سفال و چند تکه نقره متعلق به دوره سلوکیان کشف شد.
آتشکده آتشکوه نیم ور
ساسانی – این آتشکوه در هشت کیلومتری جنوب شرقی نیم ور بر سه راهی قدیمی نیم ور به رباط ترک و اصفهان قرار دارد. این بنا در دامنه یک رشته کوه و در حاشیه جنوبی روستای آتشکوه ساخته شده و از دو بخش ایوان و چهار طاق تشکیل شده است.
میل میلونه: ساسانی محلات ، دهستان باقرآباد در مجاورت شهر نیم ور
قلعه جمشیدی: ساسانی – این قلعه در شهر نیم ور واقع است و آن را احتمالاً مربوط به دوره ساسانی می دادند . این قلعه به قلعه گبری نیز مشهور است.
حسینیه آقاخان محلاتی: قاجار محلات ، محله پایین
امامزاده عبدالله : قبل از صفویه- در قسمت جنوبی شهر محلات این امامزاده دارای بقعه ایوانی سه جانبه است ازقبه و بقعه آن چنین بر می آید که مربوط به قبل از صفویه است .
امامزاده محمد شهر نیم ور
آسیاب آبی قاجار: محلات ورودی پارک سرچشمه.
امامزادگان فضل ویحیی:ایلخانی- شهر محلات.
مناطق نمونه گردشگری شهرستان دلیجان :
منطقه جاسب و منطقه بهار اردهالی که هر دو منطقه به سبب ویژگیهای طبیعی و خاص خود جذب کننده گردشگران می باشند. این دو منطقه از زیباترین روستاهای استان می باشند که به لحاظ طبیعت و چشم انداز مسرور کننده اند.
نراق نیز جزء مناطق نمونه گردشگری شهرستان است. بافت تاریخی نراق باعث گردید این شهر جزء ۱۰ شهر برتر از نظر بافت تاریخی به حساب آید. در این شهر موزه ای وجود دارد که به موزه آب نراق شهرت دارد و می تواند برای بازدیدکنندگان در نوع خود جالب و دیدنی باشد.
جاذبه های طبیعی شهرستان دلیجان :
شهرنراق :
نراق در ۱۵ کیلومتری شرق دلیجان و ۲۰ کیلومتری مشهد اردهال قرار دارد. این شهر از قدمت تاریخی بسیار طولانی برخوردار است بعضی مورخان تاریخ نراق را قبل از اسلام می دانند بطوریکه معتقدند نراق در محل فعلی نبوده بلکه از هفت دهکده پراکنده تشکیل می شده که این دهکده ها در اطراف نراق و در قسمت شمال و جنوب شرقی آن بوده است.
نراق فعلی پس از اسلام و توسط شخصی به نام ریش بلند که در آن زمان سمت کدخدایی داشته در محل فعلی نراق احداث گردیده است. از نظر تاریخ نویسان نراق به معنی نر یا نره و عبارتست از برآمدگی و بلندی زمین و چون زمانی سلطان آباد (اراک امروزی) را به عنوان عراق می شناختند و نراق بلندترین نقطه عراق است آن را نرعراق و یا بلندترین نقطه عراق نامیدند. کم کم نرعراق تبدیل به نراق شده است. برخی مورخان نام نراق را اقتباسی از نام ستاره ای می دانند و برخی دیگر از مردم قدیمی نام نراق را از حروف در هم ریخته دانسته ولی به نظر می رسد که نظر اول موافق وجه تسمیه نراق باشد. نراق پس از اسلام سابقه درخشانی در تاریخ داشته بطوری که سبک بناهای تاریخی آن نشاندهنده این واقعیت است. از نظر آب و هوایی دارای زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل است. فاصله آن تا مرکز شهرستان ۱۵ کیلومتر است. این منطقه دارای جاذبه های گردشگری و بناهای تاریخی همراه با بافت تاریخی با ارزشی است که به تعدادی از این جاذبه ها می توان اشاره کرد.
امامزاده زبیده خاتون : این امامزاده در ۷ کیلومتری جنوب غربی شهر نراق واقع شده است. امامزاده بی بی زبیده دختر امام جواد (ع) بوده که به نقل مشهور به دست عمال بنی عباس به شهادت رسیده است . در سالهای اخیر بارگاه معنوی ایشان بازسازی شده است.
بازار و کاروانسرای شمس السلطنه : قدمت این بنا به دوره قاجار می رسد که توسط فردی به نام محمد نراقی ساخته شده و بعدها به شمس السلطنه دختر ایشان ارث رسیده است. پس از فوت مرحوم شمس السلطنه ورثه محترم ایشان بنای مذکور را وقف تحصیل افراد بی بضاعت نموده اند. این مجموعه شامل راسته بازار ، تاجر سرا و کاروانسرا می باشد.
آب انبار حاج عبدالباقی : این بنا در مرکز شهر واقع شده که نزدیک به ۲۰۰ سال پیش توسط حاج عبدالباقی احداث و به همراه یک باب حسینیه وقف سید و سالار شهیدان شده است و اکنون با بازسازی و مرمت انجام شده مخزن آن به عنوان موزه آب استان تبدیل شده است.
کاروانسرا و تاجر سرای حاج مهدی : این بنا توسط یکی از تجار شهر نراق به نام حاج مهدی نراقی ساخته و وقف گردیده است. دربهای چوبی گره کاری شده موجود در این کاروانسرا جلوه زیبا و بی نظیری به آن داده است.
آب انبار حاج مهدی نراقی: این بنا در سال ۱۲۶۴ ه ق توسط یکی از تجار به نام حاج مهدی نراقی در محله علیا ساخته شده است . این مجموعه در کنار خود حسینیه را نیز به همراه دارد که به عنوان تکیه در ایام محرم در عزای سید و سالار شهیدان مورد استفاده قرار می گیرد.
امامزاده سلیمان (ع) : در این مکان ۶ امامزاده به نامهای هادی ، سلیمان از نوادگان حضرت علی (ع) و امامزادگان مهدی ، مطهر ، طاهر و حسین از نوادگان امام کاظم (ع) مدفون هستند. ساختمان این بنا متعلق به دوره سلجوقی است که در دوره های صفویه و قاجار الحاقاتی به آن صورت گرفته است. ایوان با گچبری و نقاشی دوره صفویه تزیین شده است در مجاورت این بنا قبوری از دوره صفویه وجود دارد .
مسجد امام حسن (ع) : این بنا از قدیمی ترین مساجد استان مرکزی است که قدمت آن به قرن دوم ، سوم هجری قمری می رسد . این مسجد در یکی از قدیمی ترین محله های شهر به نام محله پایین شکل گرفته است در حیاط این مسجد درخت چناری وجود دارد که قدمت آن به بیش از ۵۰۰ سال باز می گردد.
منازل تاریخی : در شهر نراق منازل تاریخی بسیاری وجود دارد که قدمت بیش تر آنان به ۲۰۰ سال قبل می رسد که هر کدام نمادی از فرهنگ و معماری زمان خود است. از جمله این بناها می توان منازل تاریخی هاشمی ، رئوفی، نراقی ، عباسی ، فروغی ، اردهالی ، و یوسفی را نام برد.
جاذبه های طبیعی نراق
آبشار گیسو: این آبشار در ۳ کیلومتری شمال غرب شهر نراق در مزرعه بهشت آباد واقع می باشد.گردشگران در ایام بهار و تابستان به این منطقه روی می آورند و در حال حاضر به عنوان پارک کوهستانی مورد استفاده قرار می گیرد.
غار چال نخجیر : این غار در ۵ کیلومتری شمال غرب شهر نراق و دامنه کوهی به نام تخت واقع شده است. عامل اصلی به وجود آورنده این غار گسل معکوسی است که در منطقه واقع شده و پس از گذشت میلیونها سال به شکل کنونی در آمده است. این غار با دیدنی های خود از عجایب طبیعی ایران به شمار می رود.
منطقه جاسب: منطقه ییلاقی جاسب واقع در شمال شرق شهر دلیجان با آب و هوای معتدل آن در فصل تابستان و وجود دره بسیار زیبای ازنا که در بدو ورود به منطقه جاسب مشخص است و در بستر آن رودخانه فصلی ازنا جریان دارد، چشم اندازهای طبیعی سرسبز و باغات قابلیت های طبیعی مناسبی را جهت تفریح فراهم آورده است. منطقه جاسب در فاصله ۴۰ کیلومتری تا مرکز شهرستان قرار گرفته است از جاذبه ها: قبرستان قدیمی واران، خانه ایالتی قاجاریه
حوزه سد ۱۵ خرداد در مسیر اراک دلیجان سد ۱۵ خرداد قرار گرفته است. این دریاچه موقعیت طبیعی مناسبی جهت برنامه گردشگری به شمار می رود. مجتمع تفریحی و فرهنگی سد ۱۵ خرداد با مساحتی در حدود ۵۰ هکتار در ۱۵ کیلومتری مرکز شهرستان واقع شده است. سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری در حال تکمیل مجتمع فرهنگی و تفریحی در کنار سد است و این منطقه از جمله مناطق نمونه گردشگری محسوب می شود.
منطقه غار نخجیر: غار نخچیر در فاصله ۸ کیلومتری شمال دلیجان و در منطقه ای به نام چال نخچیر واقع شده است. این غار در دامنه کوهی کم ارتفاع قرار داشته و دسترسی به آن آسان است. غار دارای یک شاخه اصلی و چندین شاخه فرعی بوده و از راه همواری می توان به راحتی در غار حرکت کرد. درون غار عموماً کریستالیزه بوده و از سنگهای تزئینی زیبا تشکیل شده است. کف و دیوارهای غار پوشیده از بلورهای اسفنجی است که از این جهت یکی از غارهای زیبای کشور است. علاوه بر این غار دارای دالان ها و دهلیزهای بسیاری بوده که زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
منطقه غار نخجیر در مساحت ۳۰۰ هکتار و در فاصله ۲۰ کیلومتری تا مرکز شهر واقع شده است این منطقه از مناطق نمونه گردشگری به حساب می آید.
بهار اردهال: این منطقه در مساحت ۳۰ هکتار در ۲۵ کیلومتری مرکز شهر واقع شده است. پرورش گل و مراسم گلاب گیری در این روستا از جاذبه های گردشگری علاوه بر آن مراسم قالی شویان در این روستا با شور و حالی خاص برگزار می شود این منطقه از مناطق نمونه گردشگری محسوب می شود.
روستای واران: روستای واران از توابع بخش مرکزی شهرستان دلیجان در ۲۵ کیلومتری شمال شرقی شهر دلیجان قرار دارد. این روستا از جنوب شرقی به کوه سرتخت، از شمال به کوه مصلی و از شمال غربی به کوه اوراز محدود می شود. آب و هوای این روستا گرم و خشک است.
غار شاه بلبل: این غار در کوههای شرقی شهرستان محلات (بین خورهه و دلیجان) واقع شده است. این غار نیز دارای چشمه ای کم آب است و از نظر مذهبی برای اهالی منطقه غاری مقدس به شمار می آید
غار سن ایک کهک شهرستان دلیجان، دهستان دو دهک، شرق روستای کهک
جاذبه های تاریخی مذهبی و فرهنگی دلیجان:
کاروانسرا و پل دودهک: صفوی- این کاروانسرا در شمال شرق محلات و در مسیر جاده دودهک به دهستان خورهه و نزدیک جاده آسفالته قم به دلیجان قرار گرفته است. در چهار گوشه آن برجهای مراقبتی ساخته شده. پل دودهک نیز بر روی رودخانه قمرود زده شده و دارای چهار دهانه متقارن است. عرض پل حدود ۳ متر است که در دو طرف آن دیوارهایی به ارتفاع ۱ متر ساخته شده است.
دلیجان، ۱۷ کیلومتری شهر دلیجان، قریه دودهک
بازار نراق: بازار نراق معروف به بازار شمس السلطنه از آثار تاریخی بسیار زیبا و دیدنی است که در قرن ۱۳ هجری قمری ساخته شده است. این مجموعه به لحاظ هویت تاریخی و سبک معماری دارای ارزشهای فراوان است
نراق – بافت قدیمی شهر
مسجد جامع نراق: قاجار- این بنا در سال ۱۲۴۳ هـ ق در زمان فتحعلی شاه ساخته شد. در ورودی مسجد تماماً از چوب گردو است که روی آن به زیبایی کنده کاری شده است. محراب مسجد نیز با کاشی های رنگین و طرح های اسلیمی از قسمتهایی است که به معماری زیبا و هنرمندی خاصی ساخته شده است.
آب انبار حاج مهدی نراقی: قاجار- شهرستان دلیجان، نراق ، خیابان فاضل شمالی
امامزاده شاه یحیی: ایلخانیان- صفویه- شهرستان دلیجان حاشیه غربی شهر نراق
امامزاده ابوالفضل: صفویه- شهرستان دلیجان، دهستان جوشق، ۱ کیلومتری غرب روستای مهدی آباد
امامزاده بی بی زبیده خاتون: صفویه – قاجاریه- شهرستان دلیجان بخش مرکزی، ۷ کیلومتری جنوب شرقی شهر نراق
سد خاوه: صفویه- قاجاریه – شهرستان دلیجان، بخش مرکزی، دهستان جوشق، ۱ کیلومتری شمال غرب
تپه قلعه سرخ: اسلامی- دهستان جاسب، ۵۰۰ متری شمال غرب روستای هرازجان
قبربستان قدیمی واران: صفویه- معاصر- شهرستان دلیجان، دهستان جاسب، شمال روستای واران
خانه فاضلین نراق: صفوی – شهرستان دلیجان، شهر نراق، خ شهید بهشتی
کاروانسرای شاه عباس کهک: صفوی- دلیجان، بخش مرکزی، دهستان دودهک، روستای کهک
جاذبه های طبیعی شهرستان شازند :
روستا و چشمه دو خواهران:در شمال شرقی شهر آستانه و در دامنه کوه دو خواهران از رشته کوه راسوند در ارتفاع ۲۳۶۰ متری آب بسیار سرد و گوارایی از دل صخره بیرون می آید که به چشمه دو خواهران معروف است. از ابتدای سرچشمه آب تا پایین روستای دو خواهران انواع درختان تنومند و کهنسال چنار ، صنوبر، بید و گردو خودنمایی می کند.
راه دسترسی : جاده شازند به آستانه – کیلومتر ۶ جاده شازند به نورآباد- جاده .
چشمه بلاغ حک:در شمال غربی شازند در دامنه جنوبی رشته کوه راسوند و کوه بلاغ چشمه پرآب از دل کوه بیرون می جهد. علاوه بر ایجاد چشم انداز بسیار زیبا و چشم نواز، آب مورد نیاز روستاهایی حک بالا ، حک پایین و تخت محل را تامین می کند . مردم منطقه معتقدند کیخسرو قبل از آنکه در غار معروف کیخسرو ازنظرها پنهان شود در این چشمه غسل کرده است .
راه دسترسی : شازند – جاده اراک به بروجرد- دو راهی روستای تخت محل – روستای حک پایین
سراب پنجعلی: در این محل اردوگاه تابستانی دانش آموزی توسط آموزش و پرورش ایجاد شده است. این محل در جاده اصلی اراک به بروجرد ۲کیلومتری شهر توره
پیست اسکی پاکل گردنه روستای پاکل واقع در جنوب شهر شازند محل پیست پاکل می باشد. این پیست از شازند ۲۰ کیلومتر و از اراک ۵۰ کیلومتر فاصله داردو در کنار جاده آسفالته شازند به هندودر واقع است . ارتفاع این نقطه از سطح دریا ۱۲۰۰ متر از سطح دریای آزاد و طول آن ۵ کیلومتر می باشد. در فصل بهار و زمستان بسیار مورد توجه قرار می گیرد.
سراب عباس آباد:در شرق شهر شازند و در دامنه شمالی کوه راسوند و جنوب دشت شازند قرار دارد. این چشمه به سمت روستاهای عباس آباد و اکبرآباد جریان دارد. در سرچشمه آن با مساعدت سازمان میراث فرهنگی و اجرای شهرداری پارک بزرگی احداث شده است.
چشمه عمارت:روستای عمارت در جنوب شرقی دشت شازند و در دامنه کوه برآفتاب و کوه رازان واقع شده است. در این روستا چشمه پر آبی به نام عمارت با آبدهی حدود ۸۰۰ لیتر در ثانیه وجود دارد که سرچشمه اصلی رودخانه قره چای می باشد. حجم بالای آب مزارع و باغات کشاورزی روستاهای عمارت را در بر می گیردکه بر روی یکی از این دهانه ها مسحد باب الحوائج ساخته شده که جلوه زیبای بی نظیری را به این محل داده است.
راه دسترسی : جاده ارتباطی شازند به خمین روستای هفته عمارت
سراب اسکان:در دامنه کوه لجور،در شمال غرب شهر شازند و در نزدیکی روستای اسکان این چشمه واقع شده است.متوسط آبدهی ۲۰۰ لیتر در ثانیه است که مورد استفاده کشاورزی روستای اسکان ومناطق اطراف قرار می گیرد.راه دسترسی :جاده اراک بروجرد،۱۹کیلومتری شمال غربی شهر شازند،روستای اسکان،بین لجور ورودخانه شراء
غار کیخسرو:غار کیخسروگوره زار در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی اراک و در سمت غربی رودخانه شراء و دررشته کوه شازند به ارتفاع ۲۹۰۰ مترازسطح دریا قرار دارد . ویژگی غارکیخسرو تقدس واهمیت آن نزد مردم محلی ، زردشتیان ایران وسراسرجهان می باشد که از دیرباز برای زیارت به این محل می آمدند . بر دیوارهای غاراسامی ایرانی و زرتشتی حک شده است.
جاذبه های تاریخی، مذهبی و فرهنگی شهرستان شازند :
امامزاده سهل بن علی : صفوی – شهرستان شازند ، بخش مرکزی ، شهر آستانه
حمام ده کائید : قاجار – شهرستان شازند ، بخش زالیان ، روستای ده کائید
پل دو آب : قاجار جاده ارتباطی اراک – بروجرد، نرسیده به توره ، روی رودخانه قره چای
امامزاده روستای تکیه : قاجار شهر شازند ، بخش مرکزی ، روستای تکیه ، آق کهریز
منزل اربابی روستای تواندشت : قاجار شازند ، بخش سربند ، روستای تواندشت علیا
کلیسای هاکوپ در محله ازنا: قاجار- در محله ازنا شازند
جاذبه های طبیعی شهرستان آشتیان :
سدوقلعه علی نقی بیک: ۲ کیلومتری شرق شهر آشتیان
پارک جنگلی کوه آشتیان: آشتیان ارتفاعات اطراف آشتیان
روستای آهو: ۵ کیلومتری شمال شرق شهر آشتیان
امامزاده بی بی فاطمه صغری(ع): روستای سیاوشان
امامزاده عبدالله(ع): روستای آهو
جاذبه های تاریخی مذهبی و فرهنگی شهرستان آشتیان :
امامزاده عبدالله(ع): اسلامی- قرن۹و۱۰ ه.ق- دهستان گرکان ، روستای آهو
پل تاریخی سیاوشان پهلوی (اول) – دهستان سیاوشان، روستای سیاوشان
امامزاده فاطمه صغری(ع): اسلامی- معاصر- دهستان سیاوشان، روستای سیاوشان
غارتاریخی لنجرود: دهستان گرکان ، ۵/۲کیلومتری شمال آشتیان
آسیاب جفتی: قاجاریه- شهر آشتیان،۵/۲کیلومتری شمال آشتیان، جاده آشتیان آهو
منزل دکترعبدالعظیم قریب: قاجاریه- شهرستان آشتیان،روستای گرکان،روبروی دانشسرای گرکان
منزل میرزاحسن آشتیانی: قاجاریه- شهرآشتیان،خ شهید علی حسینی
کارگاه صابون سازی: ابتدای جاده آشتیان،روستای سیاوشان
منزل تاریخی هدایت الله وزیردفتری ((موزه آشتیان)): قاجاریه- شهر آشتیان ،موزه فعلی شهر آشتیان
منزل تاریخی معتمدالایاله
(( موزه صنایع دستی)): قاجاریه- شهرآشتیان،جنب بازار تاریخی
جاذبه های طبیعی و مناطق نمونه گردشگری زرندیه:
شهرستان زرندیه به علت داشتن ارتفاعات، شرایط توپوگرافی و وجود دامنه ها دارای جاذبه های طبیعی است. این شهرستان در محل تلاقی دو رشته کوه البرز و زاگرس واقع شده است. ویژگی های طبیعی شهرستان زرندیه و وجود رشته کوه های متعدد امکانات مساعد را برای کوهنوردان و علاقمندان به گذران اوقات فراغت در کوهستان به وجود آورده است.
کوه قلیچ مهمترین ارتفاعات شمال از کوه های زرند به سمت غرب تا کوه های اینجه قاره که بلندترین قله این قسمت است. بلندترین قله این ارتفاعات در بخش مرکزی زرندیه و به نام کوه قلیچ است. ارتفاع این کوه به ۳۱۷۰ متر می رسد. از دیگر کوه های مهم شهرستان زرندیه می توان از کوه های تکی داغی (واقع در بخش مرکزی شهرستان زرندیه) ، کوه اینجه قاره، کوه اردونشین را نام برد. کوه شاهپسند در اراضی مرزی شهرستان زرندیه و ساوه جای گرفته است. این کوه در شمال غربی استان با ارتفاع ۲۷۵۰ متر واقع شده است. این کوه علاوه بر دارا بودن مناظر زیبا و چشم اندازهای طبیعی از نظر فرهنگی نیز قابل توجه است.
دریاچه ها و تالاب ها:
دریاچه ها، سدها و تالاب ها از جاذبه های شهرستان محسوب می شوند . از کاربرد های دریاچه، سدها و تالابها این است که این سه مکان زیستگاه مناسبی برای انواع پرندگان بومی و مهاجر محسوب می شوند و همه ساله هزاران پرنده مهاجر به این منطقه روانه می شوند. کاربرد دیگر سدها،تالابها و دریاچه ها این است که این سد امکانات مناسبی را برای انواع ورزشها و تفریحات آن نظیر قایقرانی، اسکی روی آب، شنا و غیره فراهم می آورند.
سد رودخانه سه رود برروی رودخانه سه رود و در نزدیکی شهر زرندیه بین روستای رحیم آباد، زاویه، حکیم آباد سدی واقع شده ، سد رود خانه سه رود (پیک زرند) تنها سد ساخته شده برروی سه رود می باشد. رودخانه سه رود با بند انحرافی زرند واقع در بخش مرکزی شهرستان زرندیه در سطح محل گردشگرانی را به خود جذب می کند و از نظر انواع جاذبه از گونه های ساخت شهرستان است.
رودخانه ها:
بخشی از شهرستان زرندیه را کوه ها و مناطق کوهستانی پوشش داده و اکثر قریب به اتفاق این کوه ها با جاری ساختن نزولات آسمان اعم از برف و باران، رودخانه هایی را تولید کرده اند. این رودخانه ها یکی از جاذبه های توریستی شهرستان زرندیه محسوب می شوند. عبور این رودخانه ها از مسیر پر پیچ و خم زمینه مناسبی را برای ورزش تفریحی و هیجان انگیز و با نشاط قایقرانی که امروزه در جهان طرفداران زیادی را دارند فراهم می کند. علاوه بر این همه جا در گوشه و کنار در مسیر این رودها، مناظر و چشم اندازهایی بدیع و مصفا در پیوند آب و گیاه و انواع پرندگان به چشم می خورد که در پایان هفته و روزهای تعطیل محل گذران اوقات فراغت اهالی منطقه هستند.
رودخانه سه رود:واقع در شمال شهر زرندیه آبیاری سه روستای زاویه، حکیم آباد و رحیم آباد را به عهده دارد.این رودخانه در شرق شهرستان زرندیه واقع شده. این رودخانه با مساحت زیرحوزه ۴۷۶/۳۰۹ و طول ۹۸ کیلومتر و حجم آورد سالیانه ۱۷۹ میلیون متر مکعب در بخش مرکزی شهرستان زرندیه واقع گردیده است.
رود رازقان:از رودهای شهرستان زرندیه که از ارتفاعات کوه اینجه قاره سرچشمه میگیرد ، پس از گذشتن از جوار روستای الویر و رازقان به نواحی خشکرود می رسد.
رود شیرین چای:از نواحی و اطراف کوه های نزدیک به روستاهای دوزج و علیشار جاری می شود و پس از طی چندین کیلومتر به موازات رود رازقان به این رود می پیوندد و به شورچای تغییر نام می دهد. رودخانه شورچای تا حوالی روستای خشکرود ادامه پیدا می کند. بنابراین از دیگر رودخانه های شهرستان زرندیه می توان شورچای را نام برد
یخچال ها از جاذبه های شهرستان هستند. یخچال محیطی را گویند که کمترین میزان جذب گرما را دارد و دارای این قابلیت است که هرگاه برف و یخ را در آن انباشته کنند تا چند وقت یخ در آن وجود خواهد داشت.درگذشته از این یخچال ها برای استفاده از یخ و نگهداری از غذاهایشان استفاده می کردند و اکنون نیز خنکی هوای یک یخچال حتی در اوج تابستان و دیدن فن آوری مردم گذشته برای گردشگران جذاب محسوب می شود.
یخچال مهدی آباد:این یخچال در شهرستان زرندیه و در روستای مهدی آباد واقع است
پیست اسکی و فضای ورزش در طبیعت:
با توجه به تغییرات فصلی می توان از جاذبه های طبیعی استفاده های مختلفی کرد . این پدیده سبب شده حتی در گردشگری تقسیمات جدیدی شکل بگیرد.برای مثال گردشگری زمستانی و تابستانی بوجود آمده است.امروزه به علت رونق جهانگردی و وجود تسهیلات ارزان قیمت وعمومی شدن جریان های سیاحتی مورد توجه دیگر اقشار مردم نیز واقع شده است . بویژه وقتی موقعیت های کوهستانی و دامنه ها برفگیر هستند شرایط ایده الی برای جهانگردی زمستانی بوجود می آید.خوشبختانه شهرستان زرندیه با داشتن کوه های مرتفع در بخش خرقان از موقعیت مناسبی در این زمینه برخوردار است . در این میان کوه قلیچ با ۳۱۷۰ متر ارتفاع شرایط بهتری برای تبدیل به یک فضای ورزشی برخوردار است.
کوه شاهپسندی در حد فاصل شهرستان زرندیه و ساوه قرار گرفته است. این کوه علاوه بر دارا بودن مناظر زیبا و چشم انداز های طبیعی و فرهنگی محل مناسبی برای انواع ورزشهایی مثل کوهنوردی و جاده روی کوهستان محسوب می شود.
مناطق ییلاقی ، پارک ها و مناطق تفریحی:
این بخش از جاذبه ها نقش مهمی در جذب گردشگران ایفا می کنند . اینگونه مناظر طبیعی طرفداران فراوانی دارند. بطوریکه بخشی از کشورها تنها با تکیه براین منابع توانسته اند در سطح بین المللی گردشگران فراوانی را جذب کنند.شهرستان زرندیه نیز از این منابع محروم نیست:از جمله این مراکز تفریحی می توان دشت خشکرود را نام برد.
دشت خشکرود: این بخش در دشت خشکرود و در حوالی رودخانه شورچای قرار دارد.این دشت زیستگاه مناسبی برای انواع پرندگان شکاری محسوب می شود.
مناطق نمونه گردشگری شهرستان زرندیه :
ازمناطق نمونه این شهرستان زرندیه و رودشور را می توان نامبرد که با شرایط ویژه ای که دارند مورد توجه گردشگران قرار گرفته اند.هم اکنون سرمایه گذاران ایرانی با مشارکت تعدادی از سرمایه گذاران مشغول آماده سازی این مناطق برای جذب گردشگران می باشند.
روستای چناقچی علیا روستای ییلاقی است و تنها روستای هدف گردشگری شهرستان است و درفصل بهار کوهستانهای اطراف چناقچی استراحتگاه عشایر کوچرو می باشد.
روستای چناقچی : این روستا از توابع بخش خرقان شهرستان زرندیه در ۷۰ کیلومتری شمال غربی شهر ساوه قرار دارد و روستای چناقچی علیا قدمت تاریخی طولانی دارد و ساکنان آن را ارمنی ها، ترک ها و فارس ها تشکیل میدهند. گفته می شود که قدمت این روستا به دوره صفوی می رسد. روستای چناقچی علیا با چشم انداز های زیبای طبیعی در فصول مختلف سال گردشگران بسیاری را جذب می کند.عمده ترین جاذبه های روستا را طبیعت کوهستانی، تفرجگاههای کوهپایه ای و مناطق برخوردار از قابلیت های ورزش های کوهستانی تشکیل می دهد. منظره طبیعت سبز از زیباترین جاذبه های طبیعی روستاست. این منظره بدیع را درختان گردو در دامنه کوه پدید آورده اند. آبشار چناقچی علیا از دیگر جاذبه های طبیعی این روستااست.مهمترین مراسم و آیین هایی که در این روستا برگزار می شوند عبارتند از ، چهارشنبه سوری، دعای باران، تحویل سال نو، عروسی های محلی و مراسم انگورچینی مسیحیان که در شهریور ماه برگزار می شود. مردم روستای چناقچی علیا به زبان ترکی، فارسی و ارمنی سخن می گویند. اکثریت مردم روستا دین اسلام و مذهب شیعه دارند.اقلیتی مسیحی و ارتودکس هستند.
رودشور با مساحت برابر ۱۴۰۰ هکتار که در کیلومتر ۱۳۵ اتوبان تهران ساوه سمت راست واقع گردیده است.
پرندینه زرندیه: منطقه نمونه گردشگری پرندینه با مساحت ۳۰۰هکتار حدفاصل اتوبان ساوه-تهران و جاده قدیم ساوه – تهران ۳۰۰ کیلومتری شهر جدید پرند واقع شده است.
جاذبه های تاریخی مذهبی و فرهنگی شهرستان زرندیه :
امامزاده عبدالمطلب پیگ : سده ۸ و ۹- زرندیه، بخش مرکزی، دهستان رودشور،روستای پیگ
تپه گبری الویر : پیش از تاریخ – زرندیه، بخش خرقان، دهستان الویر، روستای الویر
حمام کلبعلی خان خلج : زندیه زرندیه، بخش خرقان، دهستان الویر، روستای ویدر
حمام الویر: قاجاریه زرندیه، بخش خرقان، دهستان الویر، روستای الویر
مسجد اعظم : صفویه- زرندیه، بخش خرقان، دهستان الویر،داخل روستای چلسبان
امامزادگان محمد باقر و احمد باقر(ع):معاصر- زرندیه، بخش خرقان، دهستان الویر،روستای الویر
تپه سنگ تاریخی : زرندیه، بخش خرقان، دهستان الویر، شمال شرق روستای آجان
یخچال مهدی آباد : قاجار- زرندیه، بخش مرکزی، دهستان حکیم آباد، ۴کیلومتری شهر مأمونیه
کارونسرای شاه عباسی : صفویه- زرندیه، بخش مرکزی، دهستان خشکرود
جاذبه های طبیعی شهرستان خنداب :
رودخانه قره چای (شراء): دره خنداب، دشت کمیجان ، رودبار و تفرش
تالاب آق گل : خنداب ورستای قاسم آباد
باغ های خنداب: دره شراء ، حد فاصل پل دوآب
روستاهای دیدنی : روستای ده نو ، روستای استوه ، روستای ده سد، دیزآباد، روستای قلعه چی
کوه ها: کوه سر تخت
چشمه: چشمه سلاله
چشمه علی گذر:خنداب ،بخش جاورسیان ،دهستان اناج ، روستای مهر علیا(مست بالا)
جاذبه های تاریخی ، مذهبی و فرهنگی شهرستان خنداب :
باغ دهنو : پهلوی اول- خنداب ، روستای دهنو
روستای تاریخی درمن
روستای تاریخی آدشته:خنداب ، روستای آدشته
امامزاده شاهور: صفویه – قاجاریه- خنداب ، بخش مرکزی ، دهستان دهچال ، روستای قلعه چی
امامزاده دیزآباد: ایلخانی- خنداب، بخش مرکزی ، دهستان خنداب ، روستای دیزآباد
شاهزاده اسماعیل: معاصر- روستای آقداش
امامزاده محمد مسعود: صفویه–پهلوی اول- خنداب
قبرستان تاریخی هفت برادران تاریخی خنداب ،جاورسیان،دهستان اناج،روستای گوره زار
جاذبه های تاریخی مذهبی و فرهنگی شهرستان فراهان:
شهر زیرزمینی ذلف آباد: شهر زیرزمینی ذلف آباد که در سال ۱۳۸۸حفاری و رونمایی گردید یکی از سکونتگاههای دوران ایلخانان می باشد که در ۵ کیلومتیر شمال شهر فرمهین واقع شده است و به صورت یک سایت موزه مورد بازدید مردم قرار می گیرد این شهر تا ۲۰۰ سال قبل محل زندگی مردم بوده که در این سالها توسط حکومت قاجاریه به آب بسته می شودو مردم فراهان مجبور به ترک آن می شوند. این شهر زیرزمینی در جوار امامزاده احمد ذلف آباد قرار دارد جشن قدگان یکی از نادرترین مراسم این منطقه در امامزاده احمد ذلف آباد و در روز اول تابستان برگزار می گردد.
تکیه فرمهین: قاجار – فرمهین
امامزاده: حسن الافطس- اسلامی قرن ۹ و۱۰ – فراهان،روستای اسفین
امامزاده احمد: ایلخانی- سه کیلومتری شمال شرق فرمهین –کنار محوطه ذلف آباد، جاده ارتباطی فرمهین به تفرش، آشتیان
بقایای آتشکده فردقان: ساسانی – کمیجان، بخش مرکزی دهستان مرکزی دهستان خنجین، روستای فردقان
امامزاده ساریه خاتون: قاجار کمیجان، بخش مرکزی دهستان خنجین، روستای روشنایی
شاهزاده حسین نظام آباد: ایلخانی- فراهان روستای نظام آباد
حمام خنجین: قاجار- بخش خنجین روستای خنجین
امامزاده تبرته : قرن ۶و۷- فراهان روستای تبرته